مقدمه
عُمَر خَیّام نیشابوری (نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری) (۴۴۰ – ۵۱۷ هجری قمری) که خیامی، خیام نیشابوری، عمر خیام و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده‌است، همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دوره‌ی سلجوقی بود. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّهالحق» بوده‌است، ولی آوازه‌ی وی مدیون رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. رباعیات خیام به بیشترِ زبان‌های زنده دنیا برگردانده شده‌است. آوازه‌ی وی در غرب به‌طور مشخص بیشتر مدیون ترجمه‌ی ادوارد فیتزجرالد از رباعیات او به زبان انگلیسی است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان سر و سامان دادن و سرپرستی محاسبات گاه‌شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک که در دوره‌ی پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست؛ محاسبات منسوب به خیام در این زمینه، هنوز معتبر است و دقتی به مراتب بالاتر از گاه‌شماری میلادی دارد. وی در ریاضیات، نجوم، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه‌ی سوم و مطالعاتش درباره‌ی اصل پنجم اقلیدس نام او را به‌عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است. نوپیدا کردن نظریه‌ای درباره‌ی نسبت‌های هم‌ارز با نظریه‌ی اقلیدس نیز از مهم‌ترین کارهای اوست.
شماری از تذکره‌نویسان، خیام را شاگرد ابن‌سینا و شماری نیز او را شاگرد امام موفق نیشابوری خوانده‌اند. صحت این فرضیه که خیام شاگرد ابن‌سینا بوده‌است، بسیار دور از ذهن می‌نماید؛ زیرا از دیدِ زمانی با هم تفاوت زیادی داشته‌اند. خیام در جایی ابن‌سینا را استاد خود می‌داند، ولی این استادی ابن‌سینا جنبه‌ی معنوی دارد.
منبع‌شناسی: منابع دست اول
در کتاب‌های کهنی که زندگی خیام و کارهای او را بیان کرده‌اند، اختلاف‌های بسیاری، به‌ویژه در تاریخ تولد و مرگ او وجود دارد. نخستین منبعی که به‌طور گسترده خیام را معرفی کرده‌است، چهار مقاله‌ی نظامی عروضی، نوشته‌شده نزدیک ۵۵۰ قمری است. دومین زندگی‌نامه‌ی خیام را ابوالحسن علی بیهقی، در ۵۵۶ قمری، در کتاب تتمه‌ی صوان الحکمه یا تاریخ الحکما نوشته‌است. نظامی عروضی و ابوالحسن بیهقی، هردو هم دوره خیام بوده و او را از نزدیک دیده‌اند.
دیگر متون کهنی که کم و بیش مطالبی درباره‌ی خیام و آثارش در آن‌ها یافت می‌شود عبارتند از:
- میزان الحکمه از عبدالرحمان خازنی (۵۱۵ قمری)
- رساله‌ی الزاجر للصغار فی معارضه الکبار از زمخشری (۵۱۶ق)
- خریده القصر از عمادالدین کاتب اصفهانی (۵۷۱ق)
- نزهه الروح از شهرزوری (۵۸۶ق)
- مرصادالعباد از نجم‌الدین رازی (۶۱۹ق)
- تاریخ الحکما از قفطی (۶۲۶ق)
- الکامل فی التاریخ از ابن اثیر
- شذرات الذهب از ابن العماد حنبلی،
- آثار البلاد و اخبار العباد از قزوینی (۶۷۴ق)
بدیع‌الزمان فروزانفر رساله‌ی نحو القلوب قشیری (درگذشته‌ی ۴۶۵ قمری)، و رساله‌ی الزاجر للصغار زمخشری را کهن‌ترین بن مایه‌ها درباره‌ی خیام و زندگی او می‌داند.
پیشینه‌ی پژوهش‌ها درمورد شخصیت و شعر خیام در ایران
صادق هدایت نخستین کسی در ایران دانسته شده‌است که برای تشخیص رباعیات اصیل خیام دست به کاری پژوهشی زده‌است. هدایت دو اثر درباره‌ی خیام منتشر کرده‌است: مقاله‌ی «مقدمه‌ای بر رباعیات خیام» در سال ۱۳۰۳ خورشیدی و کتاب ترانه‌های خیام در سال ۱۳۱۳ خورشیدی. تاکنون نوشته‌های گوناگونی درباره‌ی این دو نوشته، و نقش هدایت در خیام‌شناسی پدید آمده‌است.
در سال ۱۳۲۱ خورشیدی محمدعلی فروغی و قاسم غنی کتاب رباعیات حکیم خیام نیشابوری را منتشر کردند که شامل پیش گفتاری نسبتاً طولانی است و در آن ۱۸۷ رباعی از میان رباعیات منسوب به خیام، اصیل تشخیص داده شده‌است. در این کتاب، دیدگاه کسانی که رباعیات خیام …
- فهرست
- مقدمه. 3
- منبع‌شناسی: منابع دست اول. 3
- پیشینه‌ی پژوهش‌ها درمورد شخصیت و شعر خیام در ایران. 4
- زندگی.. 5
- شرایط دوران خیام. 6
- نگرش‌ها 7
- دستاوردها 9
- ریاضیات… 10
- ستاره‌شناسی.. 12
- فلسفه. 12
- موسیقی.. 13
- ادبیات… 13
- تصحیحات رباعیات خیام. 14
- تصحیح صادق هدایت… 15
- متاثران از اندیشه‌های خیام در ایران و جهان. 16
- اظهار نظرها درباره‌ی شخصیت خیام. 17
- آثار. 17
- منابع و مآخذ. 18
قسمت‌هایی از این مقاله حذف شده و نسخه کامل آن فقط در فایل‌های word و Pdf قابل دانلود است.
لطفا برای دریافت نسخه کامل این مقاله فایل‌های word و pdf را دانلود نمائید.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بی‌درنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 20 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar به همراه صفحه اول
رمز فایل فشرده: www.4goush.net
