مقدمه
بیشتر صاحب نظران هنر اسلامی این عقیده را ابراز نموده‌اند که در بسیاری از آثار متنوع هنر اسلامی، تجسمی از بهشت در نظر بوده است. گروهی در اثبات این ادعا به آیاتی از قرآن کریم، در توصیف بهشت و باغها و جویهای روان آن و هم نشینی با حوریان و لذتهای اهل بهشت استناد کرده‌اند. چنین مفهومی در باب هنرهای اسلامی چنان رواج دارد که مفاهیم عمیق فلسفه و عرفان اسلامی را در هنرهای اسلامی نیز وارد نموده و در نقد و تفسیر آن، نمی‌توان از این معانی شگرف مدد ن جست. از جمله عمیق‌ترین و شگرف‌ترین این مفاهیم عرفانی، نظریه وحدت در کثرت و کثرت در وحدت است. بدین معنا که کلیه هنرهای اسلامی همواره در مسیر روبه رشد خود این هدف را پیش رو داشته‌اند که وحدانیتی را که در تمام عالم تکثر یافته بیان کنند.
با بررسی اجمالی دیدگاها، آرا و نظریات متفکران و صاحب نظران در باب هنر اسلامی واسرار و رموز آن می‌توان گفت که «قانون طبیعت قانون تعادل و تکامل است و هنر راهی است که قرار است به حقیقت بینجامد و حتی به روند رسیدن به این تکامل شتاب دهد. حتی هنرهای که آنها را هنر مبتذل و یا مخرب میدانند نیز تلاش و کنکاشی هر چند بیهوده و مرحله است برای رسیدن به این تکامل.
تجلی وحدت در هنر اسلامی
همچنین آقای سلیمان سعید آبادی به این نکته اذعان می‌کند که در «هنر کتابت و نگارگری دیدگاه و بینش هنرمند ورای دیدگاه مادی است، او به ظاهر توجه دارد ولی به دنبال حقیقت مستوردر امور مادی است و ازاین طریق خود را به وحدت وجود و یگانگ ی خالق هستی ارتباط میدهد. »
ابن عربی میگوید: «همه چیز در جهان منشعب از ذات اوست و هر زیبائی و کمال موهبتی از رحمت اوست »
درمیان نمادها و نشانه‌های تصویری در هنرهای اسلامی، دایره نماد کیهان است و نماد روشنگری، تمامیت و کمال که از طریق مثلث به مربع نماد زمین و مخلوقات تبدیل می‌شود. مرکز دایره نماد حقیقت ابدی است و ذات الهی که بایستی تجسم پیدا کند تا بتواند خود را به نمایش بگذارد و در تمام مخلوقات الهی گسترش میابد، در مسجد «بی‌بی دختران شیراز »، در طبقه اول 4 ضلعی، سپس 8 ضلعی وبعد به دایره گنبدی شکل ختم می‌شود و یا «مسجد الغدیر تهران » شبستان اصلی 12 وجهی بعد طبقه 8 ضلعی دو مربع و یک دایره منتهی می‌گردد.
سید حسن نصر در مقاله «اصل وحدت و معماری قدسی » یادآوری می‌کند که «آزمایشهای انجام شده به کمک میکروسکوپ‌های الکترونی، … شباهت‌های خیره کننده بین نقش‌های هندسی معماری اسلامی، ساختاردرونی و نظم ملکولی موجودات جاندار و بی‌جان را نشان میدهد. این نقوش از تجذیه و تحلیل ماده به سبک امروزی ناشی نشده بلکه پیامد شهود جهان مثالی، توسط اهل بصیرت ایجاد شده و نشان میدهدکه آنچه در پایین‌ترین سطوح قرار دارد، نمادی از عالی‌ترین سطوح است ».
همچنین او با بررسی نور و فضا در معماری اسلامی اشاره می‌کند که رنگ سفید نماد وحدت است و رنگهای دیگه که از تجذیه نور حاصل میشوند نماد تجلی وحدت در کثرت و وابستگی کثرت به وحدت هستند. همچنین در هنراسلامی نمادهای که با یک ریتم دقیق تکرار میشوند نشا نی از کثرت در وحدت میباشند.
ابن عربی میگوید: «همه چیز در جهان منشعب از ذات اوست و هر زیبائی و کمال موهبتی از رحمت اوست »
اسلیمی (ماخوذ از اسلام) و ختائی (تاک همان مو درخت انگور) دارای ریتم و نواخت متناسب و دقیق میباشند.
همچنین تاک درختی است که بیش از هر درختی مظهر عشق وراز و رمزکثرت عالم وجود بوده است.
نقوش اسلامی در تذهیب و تشعیر با تناسب آهنگین و موزون خودهمواره از وحدت به کثرت و ازکثرت به وحدت روی میآورند و به نظر میرسد همین اندیشه وحدت در کثرت همواره هنرمندان مسلمان را به سوی نقش‌های انتزاعی و مجردکه در آنها سرمشق طبیعی اولیه غالبا ناپیدا و ناشناخته می‌باشد سوق داده است. منظور هزاران هزار شکلهای تزیینی به صورت‌های اسلیمی، ختائی، پیچکها و گره چینی ها، … … می‌باشد که تاروپودبیشتر آثار اسلامی را بنیاد گذاشته است.
بنابراین از نظر اسلام هنر الهی بیش ازهر چیزنشان دهنده وحدت الهی در جمال و نظم عالم است. وحدتی که می‌توان آن را در هماهنگی و انسجام عالم کثرت ودرنظم و توازن جهان مشاهده کرد و یا به تعبیر خانم شهلا حبیبی (استاد دانشگاه الزهرا و عضو هیات علمی دانشگاه سوره): وحدت در عین کثرت ویژ گی هنر اسلامی است، وحدت و کثرت که درون مایه تفکر اسلامی است، در هنرهای اسلامی ایرانی فراوان دیده می‌شود.
در بررسیهای بیشترارتباط نقوش انتزاعی فوق الذکربا هنر فطری بشر اولیه نیز به اثبات رسیده است.
لطفا برای خواندن ادامه این مقاله فایل‌های word و pdf را دانلود نمائید.
فهرست مطالب و مندرجات
مقدمه
تجلی وحدت در هنر اسلامی
زبان و بیان در هنر معماری اسلامی (هنر مجرد)
نقوش هندسی، یادآور فقر ذاتی انسان
مفهوم شکل در طراحی گرافیک
شکل (shape)
اشکال هندسی (Geometric Shape)
اشکال ارگانیک (Organic shape)
نماد چیست؟
ساده سازی نمادها:
نمادگرایی در هنر
دایره و مربع درهنر اسلامی
تزئین در هنر اسلامی
هندسه در راز و رمزهای دینی
دایره در هنر بین‌النهرین و ایران
صلیب با بازوی مساوی نماد خدای آسمان بین النهرین
تجلی دایره در هنر دینی ایران
دایره در هنر دینی هند و سنت بودایی
دایره در هنر بودایی چین
رنگ در نقوش هندسی و فرهنگ اسلامی
رنگ و نور در هنر اسلامی
نمادسازی در هنرهای سنتی
نشانه های طبیعی
نشانه های تصویری
نشانه های قراردادی
نمادهای هندسی، نمادهای گیاهی و نمادهای حیوانی
نمادهای هندسی
نماد و هنرهای سنتی
نمادهای گیاهی
نمادهای حیوانی
بحثی در باب هنر اسلامی
پانوشت‌ها
منابع و مآخذ
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بی‌درنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 47 صفحه | حجم فایل: در حدود 6 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول و عکس
