در گذشته نواحی مختلف محیط زیست ایران با علفزارهای زیبا، جنگلهای سرسبز و گلهای وحشی فراوان مامن مهمی برای حیات وحش بود. ولی دخالت انسان، رخساره این بیوم را به کلی تغییر داده است. حتی به زیر کشت بردن مراتع و آبیاری بیرویه مسائل مهمی را از دیدگاههای فرسایش خاک و عوامل کویرزایی ایجاد نمودهاند. متاسفانه برخی از محیطهای طبیعی به صورت سنگلاخ درآمدهاند و گیاهان مهاجم و هرز، جانشین گیاهان مرغوب شدهاند.در محیط زیست ایران، عاملهای آلوده کننده نگران کنندهای وجود دارند که بحرانهای زیادی را بوجود آوردهاند: آلودگی شدید نفتی، شیمیایی، میکروبی آبهای ساحلی، آلوده شدن آبها بوسیله فاضلابهای صنعتی و شهری، استفاده بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی، آلودگی هوا در اثر توزیع نامساوی صنایع بزرگ و کوچک و اختصاص بیشتر آنها به شهرهای بزرگ و افزایش آلودگی هوا در آن شهرها و…، از عوامل آلوده کننده محیط زیست هستند.
آلودگی آب
در ایران نیز انسان به عنوان فعالترین، خطرناکترین و مهمترین عامل آلودگی آب بشمار میرود. جانوران نیز در امر آلوده سازی آب میتوانند نقش داشته باشند. از جمله مهمترین مادهها و عوامل آلوده کننده آبها به شرح زیر مطرح میشوند.
آلودگی توسط مواد آلی
مواد آلی بویژه در فاضلابهای شهری، از مدفوع و سایر صنایع مغذی (فسفاتها و ترکیبات ازته) آلی حاصل میشوند، یک چنین مواد مغذی در رشد خزهها و جلبکها به صورت بیرویه کمک میکنند که خود به عنوان اختلال بوم شناسی محسوب میگردد. از سوی دیگر باکتریهای کلی فرم که به مقدار زیاد در روده جانوران خونگرم زندگی میکنند و در مدفوع آنها وجود دارند و ورود آنها سبب انتشار بیماری برای آبزیان میشود. قرار گرفتن برخی از مراکز شهری و کشتارگاهها در کنار منابع آب و نیز سواحلی که آبهای زیرزمینی در آنها بسیار بالاست (بندر انزلی در شمال ایران)، این مشکل را صد چندان میکند.
آلودگی توسط مواد شیمیایی
استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی مانند کودهای شیمیایی، علفکشها، حشرهکشها، مخصوصا در مورد شالیزارهای گیلان و مازندران، در نهایت مسموم شدن آب و خاک را به همراه خواهند داشت. متاسفانه در ایران گاه کشاورزان به دفن کودهای جانوری به مدت 6 ماه در زیر خاک مبادرت نمیورزند و این امر باعث میشود تا بسیاری از میکروبها و باکتریهای زیانآور که ممکن بود در زیر خاک از بین بروند، موجب آلودگی آبها و شیوع بیماری شوند.
آلودگی آب بر اثر فعالیتهای صنعتی
آلودگی آب بر اثر فعالیتهای صنعتی در درجه نخست اهمیت قرار دارد که به بعضی از آنها اشاره میکنیم.
صنایع غذایی
کارخانههای کنسروسازی و کمپوتسازی ایران بیشتر در نواحی کشاورزی و روستایی مستقر هستند و متاسفانه به دلیل فقدان سیستم دفع فاضلاب، فاضلاب را در جویها، رودخانهها و سواحل، تخلیه میکنند.
صنایع شیمیایی
انواع اسیدها، قلیاها و املاح حاصل از کارخانهها پس از تخلیه در منابع آب، آثار زیانباری را بر آبزیان اعمال میکنند. ترکیبهای فلزی نیز نوع دیگری از سیانور هستند. به عنوان مثال، در نتیجه تخلیه فاضلابها حاصل از شستشوی لوازم و ظروف آلوده به سیانور در کارخانه ساخت لوازم الکتریکی واقع در رشت، بیش از 2 میلیون ماهی در رودخانه زرجوب جان خود را از دست دادند.
آلودگی هوا
انسان از روزی که زندگی اجتماعی را آغاز نمود و از هنگامی که درجه فرهنگی خود را ارتقا بخشید، در کنار پیشرفتها با یک معضل مواجه شد که آلودگی هوا، نام گرفت. البته نوع، کمیت و کیفیت آلودگی به ساختار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک شهر یا کشور بستگی دارد. البته هنوز مه دود فتوشیمیایی لسن آنجلس، مه دود لندن، نیویورک که در دهههای 1950 و 1960 اتفاق افتادند در ایران مشاهده نشدهاند.
در کشور پهناوری مانند ایران، پدیده آلودگی نمیتواند قدمت زیادی داشته باشد، ولی به دلیل تجمع بیش از حد برخی شهرها مثل تهران با چنان مشکل مواجه شدهایم که مبارزه با آن نیاز به سرمایه زیاد و نیروی متخصص و فعال دارد. در ارتباط با مبارزه در برابر آلودگی هوا در ایران کمتر کار شده و در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست با عدم وجود امکانات قابل قبول، فعالیتهای زیادی در مورد کاهش آلودگی انجام داده که تاثیر زیادی در آلودگی هوا در شهرهای بزرگ مخصوصا تهران دارد.
منابع آلودگی هوا در شهرهای بزرگ
آلودگی ناشی از گرد و غبار در شهرهای بزرگ مانند تهران، کرمان و اصفهان که به کویر نمک و بیابانهای واقع در غرب و شرق نزدیک هستند.
ترافیک سنگین و وجود ماشینهای قدیمی گازوئیلسوز (بیشتر اتوبوسهای دولتی)، فقدان سیستم مترو و شبکه اتوبوسرانی مناسب که باعث شود تا شهروندان از خودروهای شخصی خود استفاده نکنند.
وجود پالایشگاهها در شهرهای بزرگ مثل تهران و تبریز که بلندترین دودکش آن 80 متر است.
استقرار کارخانههای آجرسازی، گچ سازی و سیمان سازی در نزدیکی شهرهای بزرگ
شوفاژها و گرم کنندههای خانگی، کارگاههای کوچک در داخل شهرها، نانواییها و….
منابع آلودگی هوا
بطور کلی منابع الوده کننده هوا عبارتند از منابع طبیعی و منابع غیرطبیعی یا مصنوعی با توجه به تأثیرات مثبت فعل و انفعالات عناصر طبیعی در دراز مدت مانند طوفانها – گرد و غبار صحراها – دود و خاکسترهای آتش سوزیهای جنگلی، املاح موجود در جو، فعالیتهای آشتفشانی، شهابهای آسمانی و منابع گیاهی و حیوانی، بعضی عقیده دارند که در کوتاه مدت، اینگونه منابع در اثر بر هم زدن تعادل ظاهری در محیط زیست، موجب آلودگی میشوند. بدان جهت اینگونه فعل و انفعالات طبیعی را در گروه آلایندههای طبیعی قرار میدهند.منابع غیرطبیعی یا مصنوعی، بر عکس به دست انسان بوجود آمده و آلودگیهای ناشی از آن حاصل فعالیتهای آدمی است. از جمله وسایل نقلیه – صنایع – منابع تجاری و خانگی و
مطالعات و اندازه گیریهای انجام یافته بر روی غلظت آلایندهها در نقاط مختلف شهرهای پرترافیک نشان داده است که در خیلی از موارد هوایی که تنفس میکنیم از نقطه نظر مونواکسید کربن و هیدروکربوهای نسوخته به مراتب از حد مجاز آلوده تر است. اگرچه صنعت و تکنولوژی، عامل رشد اقتصادی کشورها هستند ولی آلودگی هوا نیز ره آورد آنهاست. یعنی اگر توجه نکنیم به همان اندازه که پیشرفت و تولید خوش ایند به نظر میاید تبعات منفی هم دارد واز اثر تولید بی رویه »واد آلوده کننده ذیل بوجود میاید. که عبارتند از مونواکسید کربن – اکسیدهای گوگرد – اکسیدهای ازت – اکسید کنندههای فتوشیمیایی – هیدروکربورها – ذرات معلق در هوا و مواد رادیو اکتیو.
مونوکسیدکربن
گازی است بی رنگ، بی بو و بی مزه که قسمت اعظم آن از احتراق ناقص مواد کربن دار ایجاد میشود. منبع اصلی تولید مونواکسید در شهرها، وسایط نقلیه موتوری است. البته فعالیتهای صنعتی و احتراق ناقص سوخت در تأسیسات تجاری و دستگاههای حرارتی و سوختن زباله نیز در تولید این گاز سهیم هستند ولی میزان تولید این گاز از طریق این منابع در درجات بعدی اهمیت قرار دارد.شاید در شهر ما مسائل چون تولید کم باشد واما نسبت خالی بودن دشتها از ساحه سبز تولید کمی این مواد برای تخریب محیط زیست کافیست.
هیدروکربورها
تولید ذخیره و پخش مواد نفتی سوزاندن ضایعات و زغال چوب و همچنین تبخیر و احتراق ناقص سوختها در موتور وسایط نقلیه – همگی از عوامل موثر پخش هیدروکربورها در هوا میباشند معادن زغال سنگ، گاز طبیعی و نواحی نفت خیز نیز مقادیری از این گاز را در هوا پخش میکنند وما در اینده شاهد کشف معادن در محیط وسر زمین خود هستیم وباید از همین حال متوجه عواقب آن نیز باشیم که منافع وضرر را طور درست محاسبه وترازوئی کنیم.
ذرات معلق درهوا
ذرات از منابع مختلف وارد هوا میشوند که احتراق مواد سوختی، ذوب فلزات، کارخانجات مواد کیمیائی، عملیات خرد کردن و ساییدن و کارخانجات تولید مصالح ساختمانی از آنجمله اند.
تأثیرات: مطالعات زیست محیطی نشان داده اند که ذرات معلق هوا در انتقال و ورود بسیاری از گازهای آلوده کننده به قسمتهای مختلف دستگاه تنفس نقش عمده ای دارند زیرا نفوذ آنها در مجاری تنفسی به تنهایی و بدون کمک ذرات امکان پذیر نیست. ضمناَ از اثرات نامطلوب ذرات و گرد و غبار در هوا، کاهش میدان دید قابل بررسی است که بروز مشکلاتی در حمل و نقل زمینی از آنجمله اند.
آلودگی آب
از نظر مقدار و حجم، ۲/۹۷ درصد از آبهای موجود در سیاره زمین در اقیانوسها و دریاها انباشته شده اند. حجم آبهای شیرین در جهان بسیار کم و فقط ۸/۲ درصد آبها است از این میزان نیز، مقدار زیادی به شکل یخ در یخچالهای قطبی و کوهستانی (۱۵/۲ درصد ) و ابهای زیرزمینی (۶۲/۰ درصد) قرار دارد و تنها ۰۰۰۱/درصد از کل حجم آبهای جهان در دسترس انسان است. این میزان نیز با توجه به عوامل زیر در معرض آلودگی قرار دارند.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بیدرنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 7 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول و عکس