شهر هگمتانه
جغرافیای طبیعی همدان
این استان منطقهای است کوهستانی و کوههای واقع در آن در تقسیم بندی کوههای ایران جزء رشته کوههای غربی و مرکزی کشور است که جهت آنها مانند کوههای مرکزی از شمال غربی به جنوب شرقی میباشد. نوع آنها خارایی «…………………………….» همین علت سرچشمهی رودخانهها و چشمه سارهای فراوان میباشد.
دوران مادها:
آشوریان باستان به شهرهای قوم کاسی، عنوان «کار کاشی» داده بودند، که «کار» به معنی قرارگاهیا منزلگاه و «کاشی» اسم قوم «کاسی» است.
آشورشناسان و مادشناسان، جملگی این کار کاشی (یا شهر کاسیان) را منطقه کنونی «…………………………….» که شهر هگمتانه، پیش از انتخاب به پایتختی توسط مادها وجود داشته و مردمانی از قوم کاسی در آن زیستهاند. سپس بازماندگان قوم کاسی، بعدها با طایقهای از آریایی ها، قوم موسوم به ماد را پدید آوردهاند و با غلبه بر دولت تجاوزگر آشوری، دولت ماد را بنیان گذاشته و پایتخت خود را «کار کاشی» قرار دادهاند و از آن به بعد، این شهر هگمتانه نام گرفته است.
مادها، گروهی از اقوام آریایی بودند، که عواملی مانند: رشد اجتماعی و فرهنگی، تماس با گروههای بومی ساکن فلات ایران، وجود همسایگانی قدرتمند و احساس نیازهای جدید سیاسی و اجتماعی، آنها را وادار به اتحاد و ایجاد حکومتی مقتدر نمود.
روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورهی مادها (از اواخر قرن هشتم تا نیمهی اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده است و پس از انقراض آنها نیز به عنوان یکی از پایتختهای هخامنشی (پایتخت «…………………………….» اولیه این شهر را به «دیاکو» نخستین شهریار ماد نسبت میدهد (۷۲۸ قبل از میلاد). هردوت اوضاع سیاسی و اقتصادی نامناسب قوم ماد را در دستیابی دیاکو به قدرت موثر میداند.
دیاکو پس از اینکه هگمتانه را به پایتختی خود برگزید، تصمیم به ساخت کاخی عظیم و مستحکم، به صورت هفت قلعهی تودرتو، گرفت. به طوری که کاخ پادشاهی و خزانه، در درون قلعهی هفتم قرار داشته باشند. دیااکو به تقلید از رنگ آمیزی«…………………………….» کنگرههای هر قلعه را به رنگی مخصوص در آورند.
قصر شاهی، که در آخرین قلعه درونی برپا شده بود، دارای صدها اتاق بوده و مردم نیز خانههای خود را بیرون این قلعهها و در کنار آن ساخته بودند. بنا به درخواست دیااکو قوم ماد شهرهای کوچکی را که در آن میزیسته اند، رها ساخته و پایتخت را مورد توجه قرار دادند و در اطراف قلعه شاهی، خانههای خود را بنا کردند.
پلی بیوس مورخ یونانی (۲۰۴ تا ۱۳۲ قبل از میلاد) مینویسد: «در دامان کوه اورنت،«…………………………….» که در آن به کار رفته به نحوی بوده، که توصیف آن مبالغه آمیز به نظر میرسد. چوب هایی که در آن به مصرف رسیده، پوشیده از زر و سیم است درها، ستونها و رواقهای آن، با هزاران گونه کنده کاری و نقش و نگار آراسته شدهاند. حتی کاشی هایی که زینت بخش «ازاره ها» و دیوارههای درونی قصرست، با پوششی از آب نقره، سیم اندود گشته و همهی چوبها از جنس سرو و کاج هستند. »
بخت النصر بعد از فتح و ویرانی بیت المقدس، فرماندهای به نام صقلاب را به قصد تصرف همدان میفرستد، ولی وی با عدم موفقیت مواجه شده و طی نامهای به بخت النصر مینویسد: «من به شهری آمده ام، دارای بارویی بلند و سرکش و مردمی بسیار و کوی و برزن هایی فراخ و رودهایی فراوان. »
دوران هخامنشیان:
پس از انقراض مادها، هر چند هگمتانه مرکزیت نخستین را نیافت، ولی «…………………………….» را آباد کردند.
در زمانی که داریوش سوم با اسکندر مواجه میشود، هگمتانه به صورت ویرانهای بوده است. ولی داریوش سوم بنا به پیشنهاد یاران خود، دستور میدهد در میانه شهر کوشکی بزرگ که آن را ساروق مینامیدند، بسازند. در این کوشک، سیصد مخفی گاه برای گنجینهها و داراییها برپا شد و برای آن هشت درب آهنین ساختند، که همه دو اشکوبی (دو لختی) و هر اشکوب، به بلندی دوازده گز بود.
چنانکه ملاحظه شد، دربارهی چگونگی احداث و نام بنیانگذاران هگمتانه در بین مورخین یونانی، اتفاق نظر وجود ندارد. مورخین اسلامی نیز در این زمینه با یکدیگر اختلاف نظر دارند. در مورد محل دقیق آن هم نظریات متفاوتی ارائه شده است.«…………………………….» شهر همدان به نام هگمتانه معروف است، محل اصلی شهر باستانی هگمتانه میدانند.
نتایج حفاریهای تپه هگمتانه:
در حفاریهای باستان شناسی سالهای اخیر در تپه هگمتانه مشخص شده است که محل کاخ و بناهای اشاره شده، در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده است.
ازجمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم سابقه است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکهی منظم و پیشرفتهی آب رسانی در شهر حکومتی «…………………………….» به صورت قرینه در گرداگرد آن، به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود ۱۷/۵ متر را در بر میگیرد. معابر مذکور با عرض ۳/۵ متر و پی بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته و جهت شمال شرقی به جنوب غربی دارند.
در طی ۱۰ فصل حفاری انجام شده از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸، که حدود ۱۴۰۰۰ متر مربع از بقایای این شهر مورد کاوش قرار گرفت، یکی از کهنترین دورههای تمدّن بشری نمایان شده است. همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع ۹ متر و دو «…………………………….» ۹ متر و ارتفاع ۸ متر را آشکار ساخته است. این حصار در فواصل معین، دارای برجهای عظیم بوده که هگمتانه قدیم را دربر میگرفته است.
به طور کلی این تپه در طول یکصد سال اخیر بارها مورد حفاری باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته است. ضمناً در طول حفاریهای انجام شده آثار ارزشمند و بینظیری کشف گردیده که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنهاست.
تحولات همدان در دورهی سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان:
در حمله (اسکندر مقدونی) ابتدا همدان مورد حمله قرار گرفت، آخرین بازمانده دولت پارس (داریوش سوم) از مقابل اسکندر گریخت. اسکندر در متعاقب آن به شوش و تخت جمشید دست یافت. در مراجعت در همدان پیروزی خود را جشن«…………………………….» در طول چهار قرن حکومت خود و جنگهای طولانی با رومیان به ناچار به منطقه همدان پیوسته در صحنه فعالیت ه۹ای جنگی آنان قرار داشت … ویرانه قلعهای سترگ در فراز تپه مصلی، دلیل بر حضور فعال و طولانی پارتها را نشان میدهد. در دوره به قدرت رسیدن ساسانیان همدان مدت سه سال به فرماندهی پسر اردوان پنجم در مقابل اردشیر ساسانی مقاومت نمود و همدان که دروازه فلات ایران به میان رودان (بین النهرین) بود، رونق بازرگانی و رفت و آمد عمده کاروانیان بود «…………………………….» همدان بود، کامیابی اعراب در جنگ نهاوند (فتح الفتوح) جنگ به پشت دروازههای همدان رسید. حصار و دژهای هگمتانه دست نیافتنی نبود، سران جنگی عرب راهی جز مصالحه با حاکم همدان یعنی نماینده ساسانی در همدان ندیدند بنابراین همان بدون جنگ و خونریزی به روی مسلمین گشوده شد.
آغاز دوران اسلامی:
این در سدههای نخستین هجری گروههای متعددی از طوایف عرب ریاست و حاکمیت همدان را از سوی خلیفههای بغداد در دست داشتند. از آن جمله طایفه (بنوسلمه) از معروفترین آنان است. در زلزله سال ۳۴۵ ه ق شهر به تلی از خاک و ویرانه بدل شد و مدتی طول کشید تا دوباره بازسازی گردد. بروز فرقههای متعصب مذهبی در طول سالهای ۳۵۰ تا ۳۷۰ ه ق ناامنی و خونریزیهای بسیاری در شهر پیدا شد.«…………………………….» آرامش منطقه دستخوش آشوبها گردید. در سده پنجم به ویژه در زمان همدان چند گاهی روی آرامش و آسایش را دید. با بروز قدرتهای ترکان غز و قراختائی و به دنبال آن به خون و آتش کشیده شدن ایران همدان نیز در این مشکلات قرار گرفت تا جائی که ترکان سلجوقی در منطقه غربی (عراق عجم) قدرت و نفوذی پیدا کردند. همدان سالها مقر حکومتی و پایتختی سلاجقه غرب ایران بود آثاری از این دوره در همدان باقی است. همان طور که در نقشهی زیر دیده «…………………………….» همدان دراثر زلزله سال ۳۴۵ تا حد زیادی ویران شده بود شهر همدان در این دوره کاملاً دارای عناصر شاخص شهر اسلامی میباشد که تمامی عناصر در ذیل نقشه آورده شده است.
دوران صفویه و قاجار:
در این دوران ایران دچار تحولاتی اساسی در زیر ساختهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی شد. که همگی را باید ناشی از یک توانمندی انکار نشد
نی دانست. توانمندی که همراه تحولاتی دیگر تأثیراتی تأثیر این. شگرف بر کالبد «…………………………….» گوناگونی در ابنیه، در واقع ایجاد یکسری گوناگونی در عناصر معماری _ شهری شدند که بر حسب شرایط جایگزینی هستههای اولیه شهر در شرایط جغرافیایی محلی و نیز تبعیت از شرایط و وضع دفاعی و تجارب تاریخی، صور مختلف ترکیب «حجمی» عناصر معماری_ شهری پدید آمد کگه دارای بافت کالبدی ممتد بوده و تراکم کم یکنواختی داشتند، آثار و علایم این گوناگونی که پدیدآورندهی روحیهای نو در فضاهای کالبدی شهر بودند در همدان در سه راستای زیر قابل بررسی اند:
تنوع یافتن ترکیبهای حجمی
به دلیل رونق اقتصادی، آرامشی در شهر حاکم شد که سبب توجه بیشتر به زیبایی هایی شکلی در منظر کوچهها و میادین، یا بازارها و هماهنگی با یکدیگر شد.
گوناگون شدن عناصر معماری، تأسیسات و تجهیزات شهری نه تنها در قالی شهر و ستون فقرات آن بلکه در مرکز محلههای پرجمعیت و پر توان نظیر کبابیان نیز پدید آمدند.
ای از شالودههای این بنابراین در بخشهای عمده دوره «یافته هایی از بناهای گوناگوی شهری» پدید آمد که سبب ایجاد فضاهایی پر رمز و راز و دارای روحیهای خاص در بخش اعظمی از کالبد شهر شد.
دوران پهلوی اول و دوم:
این شکل ارگانیک نخستین بار در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی توسط طرحی کهیک مهندس آلمانی وزارت داخاه به نام «کارل فریش» تهیه نمود و به مورد اجرا گذاشته شد، بدین ترتیب با به وجود آمدن خیابانهای جدیدالاحداثی در بافت با «…………………………….» از هم گسیختگی شدیدی است و روابط داخلی بافت دچار مسایل بسیار شد.
پس از آن در سال ۱۳۴۵ شمسی هم زمان با اجرای اصلاحات ارضی منطقه، شهر همدان دارای طرح جامع شد. در سال ۱۳۴۷، مرحله دوم آن در ۱۳۵۰ و طرح تفضیلی آن در ۱۳۵۲ به تصویب رسید. این مشاور با پیشنهاد حلقهی دوم، شکل «…………………………….» درون گرا پیشنهاد نموده بود.
در این دوره تعدادی شهرک در شهر همدان نیز همگام با سایر شهرها ساخته شد اما با توجه به اینکه هیچکدام از این شهرکها در محدودهی مطالعاتی قرار نمیگیرند بنابراین به ذکر جزییات آنها نمیپردازیم تنها به این حد اکتفا میکنیم «…………………………….» برنامه در همدان ساخته شد همچون شهرک فرهنگیان و همچنین تعدادی شهرک بدون برنامه نیز ساخته شد.
دیگر تحول عمدهی این دوران تأسیس دانشگاه بوعلی همدان در سال ۱۳۵۵ است که باعث شد تا این شهر پذیرای دانشجویان زیادی باشد.
منابع و مآخذ
وبسایت اینترنتی «چهارگوش» به آدرس www.4goush.net
قسمتهایی که با «…………………………….» مشخص شدهاند از مقاله حذف شده و فقط در نسخه word و Pdf موجود هستند.
لطفا برای دریافت نسخه کامل این مقاله فایلهای word و pdf را دانلود نمائید.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بیدرنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 8 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول و عکس
رمز فایل فشرده: www.4goush.net