دانلود تحقیق جایگاه دولت در اقتصاد اسلامی (26 صفحه)
مقدمه
نظریه پردازی درباره دولت، به معنی تإمل درباره غایات زندگی اجتماعی و تغییر آنها است. (1) اگر به طور مثال، استدلال کنیم که غایت دولت دستیابی به زندگی سعادتمندانه برای همه شهروندان است و این نیز مستلزم تإمین خواست‌های مادی و فرهنگی آنها باشد، چنین استدلالی تإثیرات و پیامدهای پردامنه‌ای در نحوه برداشت ما از سیاست‌های دولت و نهادهای لازم برای اجرای آنها و مآلا در حیات فرد خواهد داشت؛ بنابراین، نظریه پردازی درباره دولت نیازمند درک ماهیت زندگی اجتماعی و عنصر اساسی تشکیل دهنده آن یعنی انسان است.
اگر اندیشمندی بتواند میان طبع بشر و دولت رابطه صحیحی برقرار کند، به تحقیق، مهم ترین کوشش را از دیدگاه نظریه پردازی سیاسی انجام داده است. دانکن می‌نویسد: ((کوشش برای برقراری رابطه‌ای میان طبع بشر ـ به هر معنا ـ و دولت، مهم ترین کوشش نظریه سیاسی است.))(2) بی‌شک، در میان اندیشمندان مسلمان، آیه الله سید محمدباقر صدر (ره) از جمله کسانی بود که به خوبی به این امر پرداخت و توانست بین انسان اجتماعی و دولت، رابطه منطقی و جذابی مبتنی بر قرآن و سنت تصویر نماید. وی منظومه‌ای فلسفی، اجتماعی و اقتصادی تدوین نمود که از جامعیت و شمول و سازگاری برخوردار است و از این جهت می‌توان ایشان را به عنوان یک نظریه پرداز مطرح کرد.
الف) مبانی نظریه
مفهوم دولت و طبع انسان، در هر نظریه دولت، از مفاهیم کلیدی به شمار می‌روند، بنابراین، ابتدا مفهوم دولت را از منظر شهید صدر بررسی نموده، سپس نظریه ایشان را درباره انسان و نقش خطیرش در جانشینی خدا در زمین، تحلیل و تفسیر می‌کنیم.
1 ـ مفهوم دولت از دیدگاه شهید صدر (ره)
در اصطلاح سیاسی، دیدگاه‌های مختلفی درباره دولت و مفهوم آن وجود دارد. برخی بین دولت و هیئت حاکمه تفاوتی قائل نیستند و مفهوم حکومت یعنی ((فرمان راندن)) را به صورت هم معنا و مترادف با مفهوم دولت به کار می‌برند؛ اما بیش تر نظریه پردازان، دولت را عبارت از کیفیتی از خود ملت دانسته اند؛ نیرویی که از اجتماع مردم متشکل در سرزمین معین، آزاد می‌شود. دولت، قدرت عمومی کاملی است که به حکومت‌شان و حیثیت می‌بخشد. البته حکومت هم مجری و حامل اقتدار دولت است و این اقتدار مستمر، فراتر و برتر از حکام و اتباع بوده و به کشور و سازمان سیاسی آن تداوم و همبستگی می‌بخشد. (3) دولت، با این تعریف، مادامی که خود مردم و نظام اجتماعی آنها تداوم داشته باشد، زوال ناپذیر است. برکناری حکومت‌ها موجب زوال دولت‌ها نمی‌شود، لذا هر تغییری در حکومت به معنای بروز بحران در دولت نیست. بودن یا نبودن دولت بستگی به بودن یا نبودن جامعه و مشروعیت نظام اجتماعی آن جامعه دارد و تا وقتی نظام اجتماعی تداوم و مشروعیت دارد، دولت هم خواهد بود؛ (4) زیرا هر نظام اجتماعی به هر شکلی که باشد، احتیاج به استقرار نظم، عدالت و امنیت خواهد داشت و هیچ جامعه‌ای فارغ از احتیاج به این سه رکن زندگی اجتماعی، نخواهد بود. (5)
بنابراین، دولت بیانگر جامعه‌ای است که در آن قدرت سیاسی واحدی تحقق یافته و نهادهایی از جمله ((حکومت)) برای تحقق، حفظ و استفاده مطلوب از آن قدرت در جهت رساندن جامعه به خیر و سعادت مورد نظر، به وجود آمده است. دولت و نظام کلی سیاسی ـ اجتماعی در این مفهوم حالتی، ایستا و پایدار دارد، هر چند نهادها و ساختارش دستخوش تغییر و تبدیل گردند. از آن جا که دولت در این مفهوم عام دارای چهار عنصر اساسی: قلمرو، جمعیت، حاکمیت و حکومت است، ممکن است میزان جمعیت یا قلمرو تغییر یابد، یا توان، اقتدار و قدرت سیاسی دستخوش تحول گردد، یا شکل و نوع حکومت‌ها عوض شود، ولی دولت و نظام سیاسی ـ اجتماعی ثابت باشد؛ بنابراین، آن چه بنیان و پایه اساسی دولت را تشکیل می‌دهد، ((وحدت سیاسی)) یا ((قدرت سیاسی واحد)) جامعه است که البته، این وحدت و قدرت در چهارچوب قلمرو، جمعیت، حاکمیت و حکومت خاصی قرار می‌گیرد.
شهید صدر (ره) در تعریف دولت بر عنصر ((وحدت سیاسی)) ناشی از وجود جمعی مردم تإکید کرده، می‌نویسد: ((دولت مظهر اعلای وحدت سیاسی موجود بین مردم است))(6) و در جای دیگر، دولت را نماد قدرت اجتماعی اصیلی در زندگی انسان می‌داند که منشإش با ارسال رسولان آسمانی و به وسیله آنان برای رفع اختلاف مردم بوده است. (7) از دیدگاه ایشان، ((وحدت سیاسی)) یا ((قدرت سیاسی واحد)) دولت ها، یا بر عاطفه و یا بر اندیشه و فکر استوار است. دولت‌های عاطفی دولت هایی هستند که مبنای وحدتشان، سرزمین یا ویژگی‌های قومی نظیر نژاد، زبان، تاریخ و فرهنگ معین می‌باشد و دولت‌های مبتنی بر وحدت اندیشه و فکر، خود بر چند قسم می‌باشند: نخست آنان که بر مبنای عقیده و مکتب کفر هستند، مانند دولت‌های کمونیستی؛ دوم آنان که ظاهرا خود را مبتنی بر فکر و عقیده می‌دانند ولی در واقع این گونه نیستند، مثل دولت‌های لیبرال دمکراسی غرب؛ نوع سوم، دولت‌های فکری و عقلانی اسلامی‌اند که بر اساس ((دین اسلام)) و مبانی آن در مورد وجود، زندگانی و جامعه شکل گرفته‌اند.
2 ـ انسان محوری دینی
استنباط صحیح نظریه دولت از دیدگاه شهید صدر، در گرو درک جهان بینی این اندیشمند بزرگ است. قبل از هر چیز بیان این نکته ضروری است که به طور اصولی، جهان بینی مبتنی بر قرآن ایشان، انسان محور است؛ اما انسانی که طبعش بر دین سرشته شده است. دین فطرتی است که خداوند سرشت مردم را بر آن قرار داده و قابل تغییر نیست؛ زیرا دین به عنوان یک سنت تاریخی و به عنوان قانونی است که از باطن ساختمان انسان و فطرت او ریشه گرفته است.
فإقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم ولکن إکثر الناس لا یعلمون؛ (8) پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن. این فطرتی است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده، دگرگونی در آفرینش الهی نیست، این است آیین استوار، ولی اکثر مردم نمی‌دانند.
در این آیه، دین تنها قرار و قانون تشریعی نیست که از مقام بالا بر انسان تحمیل شده باشد. دین سرشت مردم است؛ فطرت الهی است که مردم را بدان سرشته و هیچ گاه خلقت را نمی‌توان دگرگون ساخت. (9)
به نظر شهید صدر، گرچه با این سنت تاریخی فطری می‌توان در کوتاه مدت (نسبت به کل جریان تاریخ) مقابله کرد، ولی برای دراز مدت هیچ گاه قابل مبارزه نیست و برای همیشه انکار دین و چشم پوشی از این حقیقت بزرگ ممکن نیست؛ چرا که دین نیاز اساسی و طبیعی انسان می‌باشد؛ درست مانند سنت ازدواج بین زن و مرد که یک نیاز طبیعی است و اگر در کوتاه مدت از طریق انحراف جنسی می‌توان جلوی این سنت را گرفت، در درازمدت، وقتی که خطر انقراض نسل احتمال داده شود، مردم به نیاز طبیعی خود رجوع خواهند کرد.
بنابراین، انسان از دیدگاه شهید صدر هر چند محور و مدار مخلوقات جهان است، اما این انسان محوری به خاطر سرشت دینی اش، سه تفاوت اساسی با انسان محوری مکاتب مادی دارد:…
قسمت‌هایی از این مقاله حذف شده و نسخه کامل آن فقط در فایل‌های word و Pdf قابل دانلود است.
لطفا برای دریافت نسخه کامل این مقاله فایل‌های word و pdf را دانلود نمائید.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بی‌درنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 26 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول
رمز فایل فشرده: www.4goush.net
