مسأله آلودگی یکی از مهمترین و حادترین مسائل ناشی از تمدن انسانی در جهان امروز به شمار میرود چرا که از اعماق چند هزار متری زمین گرفته تا معادن، آبهای تحت الارضی، بیوسفر، تروپوسفر و حتی در داخل هواپیماهای بلند پرواز و جو خارجی زمین، چرخه و سیستم حیات را مورد تهدیدقرارداده است.مولکول آلاینده ای که امروز از کارخانه یا منبع آلوده کننده دیگری مثلاَ در اروپا، وارد محیط میشود اگر تجزیه نشود یا تغییر شکل ندهد احتمالاَ بعد از چندی میتواند در ریه انسانهایی که در قلب جنگلهای آفریقا یا دشتهای وسیع آسیا زندگی میکنند وارد شود.
تعریف آلودگی محیط زیست:
آلودگی برای افراد مختلف مفهوم و معنی متفاوتی دارد. مردم معمولی ممکن است تحریک چشم ناشی از یک گاز یا آب آلوده را آلودگی به حساب آورند. برای کشاورزی که یک عامل به گیاهان یا حیواناتش آسیب میرساند آلودگی محسوب میشود اما هر گاه بخواهیم تعریف جامع و کلی برای آلودگی محیط زیست در نظر بگیریم چنین میتوان گفت که آلودگی محیط عبارت است از «وجود یک یا چند ماده آلوده کنند در محیط زیست به مقدار و مدتی که کیفیت یا چرخه طبیعی را بطوری که مضر به حال انسان یا حیوان، گیاه و یا اثار و ابنیه باشد تغییر دهد. به بیان ساده تر هر گاه ماده یا موادی بیگانه با غلظتی خاص وارد عناصر محیطی شوند و تعادل طبیعی آنها را بر هم بزنند صحبت از آلودگی میشود.
سه عامل مهم در طبیعت وجود دارد که میتواند آثارمخربی روی محیط زیست ایجاد کند:
۱- آلودگی هوا
۲- آلودگی آب
۳- آلودگی خاک
منابع آلودگی هوا
بطور کلی منابع الوده کننده هوا عبارتند از منابع طبیعی و منابع غیرطبیعی یا مصنوعی با توجه به تأثیرات مثبت فعل و انفعالات عناصر طبیعی در دراز مدت مانند طوفانها – گرد و غبار صحراها – دود و خاکسترهای آتش سوزیهای جنگلی، املاح موجود در جو، فعالیتهای آشتفشانی، شهابهای آسمانی و منابع گیاهی و حیوانی، بعضی عقیده دارند که در کوتاه مدت، اینگونه منابع در اثر بر هم زدن تعادل ظاهری در محیط زیست، موجب آلودگی میشوند. بدان جهت اینگونه فعل و انفعالات طبیعی را در گروه آلایندههای طبیعی قرار میدهند.منابع غیرطبیعی یا مصنوعی، بر عکس به دست انسان بوجود آمده و آلودگیهای ناشی از آن حاصل فعالیتهای آدمی است. از جمله وسایل نقلیه – صنایع – منابع تجاری و خانگی و …
مطالعات و اندازه گیریهای انجام یافته بر روی غلظت آلایندهها در نقاط مختلف شهرهای پرترافیک نشان داده است که در خیلی از موارد هوایی که تنفس میکنیم از نقطه نظر مونواکسید کربن و هیدروکربوهای نسوخته به مراتب از حد مجاز آلوده تر است. اگرچه صنعت و تکنولوژی، عامل رشد اقتصادی کشورها هستند ولی آلودگی هوا نیز ره آورد آنهاست. یعنی اگر توجه نکنیم به همان اندازه که پیشرفت و تولید خوش ایند به نظر میاید تبعات منفی هم دارد واز اثر تولید بی رویه »واد آلوده کننده ذیل بوجود میاید. که عبارتند از مونواکسید کربن – اکسیدهای گوگرد – اکسیدهای ازت – اکسید کنندههای فتوشیمیایی – هیدروکربورها – ذرات معلق در هوا و مواد رادیو اکتیو.
مونوکسیدکربن
گازی است بی رنگ، بی بو و بی مزه که قسمت اعظم آن از احتراق ناقص مواد کربن دار ایجاد میشود. منبع اصلی تولید مونواکسید در شهرها، وسایط نقلیه موتوری است. البته فعالیتهای صنعتی و احتراق ناقص سوخت در تأسیسات تجاری و دستگاههای حرارتی و سوختن زباله نیز در تولید این گاز سهیم هستند ولی میزان تولید این گاز از طریق این منابع در درجات بعدی اهمیت قرار دارد.شاید در شهر ما مسائل چون تولید کم باشد واما نسبت خالی بودن دشتها از ساحه سبز تولید کمی این مواد برای تخریب محیط زیست کافیست.
هیدروکربورها
تولید ذخیره و پخش مواد نفتی سوزاندن ضایعات و زغال چوب و همچنین تبخیر و احتراق ناقص سوختها در موتور وسایط نقلیه – همگی از عوامل موثر پخش هیدروکربورها در هوا میباشند معادن زغال سنگ، گاز طبیعی و نواحی نفت خیز نیز مقادیری از این گاز را در هوا پخش میکنند وما در اینده شاهد کشف معادن در محیط وسر زمین خود هستیم وباید از همین حال متوجه عواقب آن نیز باشیم که منافع وضرر را طور درست محاسبه وترازوئی کنیم.
ذرات معلق درهوا
ذرات از منابع مختلف وارد هوا میشوند که احتراق مواد سوختی، ذوب فلزات، کارخانجات مواد کیمیائی، عملیات خرد کردن و ساییدن و کارخانجات تولید مصالح ساختمانی از آنجمله اند.
تأثیرات: مطالعات زیست محیطی نشان داده اند که ذرات معلق هوا در انتقال و ورود بسیاری از گازهای آلوده کننده به قسمتهای مختلف دستگاه تنفس نقش عمده ای دارند زیرا نفوذ آنها در مجاری تنفسی به تنهایی و بدون کمک ذرات امکان پذیر نیست. ضمناَ از اثرات نامطلوب ذرات و گرد و غبار در هوا، کاهش میدان دید قابل بررسی است که بروز مشکلاتی در حمل و نقل زمینی از آنجمله اند.
موادرادیواکتیو
بعد از جنگ جهانی دوم، استخراج کانههای مواد رادیو اکتیو طبیعی، انفجارهای اتمی، راکتورهای جدید و صنعت انرژی اتمی، مصرف مواد رادیو اکتبو در کشاورزی. صنعت، طب و سایر امور سبب آلودگی هوا با مواد رادیو اکتیو گردیده است. استرنسیوم، سزیوم، ید، اورانیوم، کربن، پلوتونیوم، فسفر، سدیم و کلسیم نمونههایی از این مواد رادیواکتبواند. سالانه مقداری رادیواکتیو نیز بطور طبیعی در اثر تشعشعات کیهانی، رادون و تورون موجود در هوا و غیره بوجود میآیند که میزان و اثرات آنها در مقایسه با مواد رادیواکتیو ناشی از فعالیتهای انسانی بسیار ناچیز است.
آلودگی آب
از نظر مقدار و حجم، ۲/۹۷ درصد از آبهای موجود در سیاره زمین در اقیانوسها و دریاها انباشته شده اند. حجم آبهای شیرین در جهان بسیار کم و فقط ۸/۲ درصد آبها است از این میزان نیز، مقدار زیادی به شکل یخ در یخچالهای قطبی و کوهستانی (۱۵/۲ درصد ) و ابهای زیرزمینی (۶۲/۰ درصد) قرار دارد و تنها ۰۰۰۱/درصد از کل حجم آبهای جهان در دسترس انسان است. این میزان نیز با توجه به عوامل زیر در معرض آلودگی قرار دارند.
ضایعات تقاضا کننده اکسیژن
این ضایعات مواد آلی هستند که بوسیله باکتریها اکسیده شده و مبدل به دی اکسید کربن و اب گردیده اند منابع تولید کننده این ضایعات مصارف محلی، صنعتی و کشاورزی میباشند که موجبات کمبود اکسیژن در آب را فراهم میکنند این خصیصه به بی. اُ. دی (B.O.D) معروف است. افزایش بی. اُ. دی نشانگر کاهش میزان اکسیژن در آب و در نتیجه تهدید حیات آبی و اختلال در فتوسنتز در آب است اصولاَ میبایست در نظر داشت که در یک جامعه زنده، تعدادی از موجبات زنده میمیرند و جسدشان به آب وارد گردیده و با خود عوامل چرک زا را نیز به آن وارد میکنند. بعلاوه بیمارستانها نیز مقدار زیادی ضایعات تولیدی را به راههای ابی و سیستمهای آب زیرزمینی وارد میسازند این مواد اکثراَ توسط باکتریها تجزیه گردیده و به نیتراتها – فسفاتها و دی اکسید کربن تبدیل میشوند و بدین طریق حیات آبی را مورد تهدید قرار میدهند.
مواد غذایی گیاهی
فسفر و ازت و سایر عناصر تشکیل دهنده مواد غذایی گیاهان بتدریج با وارد شدن به سیستم آبهای شیرین، اوتروفیکشین موجود را تسریع میکنند. اینگونه مواد معمولاَ در آبهای زیر زمینی جمع میگردند ضمن اینکه آبهای زیر زمینی را نیز که به آبهای سطحی میپیوندند تحت تأثیر قرار میدهند، مواد ذخیره شده نیز به سطح آمده و در اختیار مصرف کنندگان قرار میگیرند. وفور مواد غذایی در آبهای سطحی توازن فسفر و ازت را بهم زده و بر مقدار رشد گیاهی نیز تأثیر میگذارد. وقتی که گیاهان میمیرند بقایای آنها در ته جریانات آب قرار گرفته و شروع به تجزیه میکنند به اینوسیله بی. اُ. دی محیط آبی بالا میرود.
مواد شیمیایی آلی
موادی هستند که در ساختمان شیمیایی آنان، یک یا دو اتم کربن وجود دارد. مواد آلی که به آبها وارد میشوند از نوع سمهای گیاهی، پاک کنندهها و هیدروکربنها هستند. سمهای گیاهی، دسته ای از مواد معدنی هستند که کشنده آفتهای گیاهی، جلبکی و جوندگان میباشند
مواد رادیواکتیو
همچنانکه در قبل اشاره گردید مواد رادیواکتیو در غلظتهای بسیار کم هم کشنده بوده و در کمترین زمان بالاترین مقدار آلودگی را ایجاد میکنند بالاترین موارد آلودگی مواد رادیو اکتیو از جانب آزمایشات اتمی، کارخانجات تولید برق هسته ای، کارخانجات تهیه مواد اولیه اتمی، آزمایشگاههای تحقیقات اتمی و بیمارستانهایی که از مواد رادیو اکتیو بهره گیری مینمایند متوجه محیط زیست است. امروزه، توجه بشر در این مورد برر روی ید رادیو اکتیو و استرانسیوم رادیو اکتیو که در انتهای زنجیره غذایی جمع میگردد تمرکز یافته است.
حرارت
مهمترین عامل ایجاد آلودگی حرارتی آبها، کارخانههای تولید کننده انرژی الکتریکی بصورت حرارتی هستند که از آب بعنوان سرد کننده بمقدار بسیار زیاد استفاده میکنند. اب گرم شده به سیستمهای آبی وارد و باعث گرم شدن آبهای مسیرش میشود. زمانی این نوع آلودگی اثرات سوء را نشان میدهد که اب گرم شده به ابهائی که مورد تصفیه دقیق قرار نگرفته اند وارد شود. پس از مدتی درجه حرارت اب مورد بحث افزایش یافته و در نتیجه قابلیت حل اکسیژن کاهش مییابد. در دریاچهها، اشکالات از این هم فراتر رفته و باعث بوجود آمدن دوران قطحی مواد غذایی و توزیع دوباره مواد غذایی میشود
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است دردودهه اخیردربرخی ازنواحی صنعتی و بر اثر فعالیتهای کارخانهها میزان دیاکسید گوگرد و دیاکسید ازت در هوا افزایش یافته است بخار آب بااکسیژن این دوماده در اتمسفرو به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در میآید. این ذرات اسیدی مسافتهای طولانی را بوسیله باد طی میکنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو میریزند. چنین بارشهایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.
پیامدهای باران اسیدی باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمانهایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند، میشود باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش میدهد و حتی ممکن است موادسمی را وارد خاکها کند.باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما میشود.
آلودگی خاک
آلودگی خاک حاصل تجمع سالانه میلیونها زباله، قوطیهای کنسرو، آهن اسقاطی، کاغذ، شیشه، پلاستیک و ….. در محیط زیست است. چون اغلب این مواد توسط باکتریها تجزیه ناپذیرند یاسرعت تجزیه ی آنها بسیار کم است، آثار آنها همچنان در خاک باقی میماند و آلودگی خاک را سبب میشود. در حال حاضر، روشهایی برای تهییه بیوگاز (گازی است که براثر انجام فرآیندهای زیست شیمیایی باکتریها بر روی زبالهها بوجود میآید و درصد زیادی آن را گاز متان تشکیل میدهد.)از زباله، بازیافت آهن از آهن اسقاطی، بازیافت کاغذ از زبالههای کاغذی و ….در حال تحقیق و اجراست که تاحدی از شدت این الودگی میکاهد.عامل مهم دیگر در آلودگی خاک، اضافی کودهای شیمیایی، مواد حشره کش، قارچ کش و علف کش است که برروی گیاهان یا زمین میپاشند. اغلب، اغلب این مواد ترکیبهای سمی و کلر دارند که خود به خود تجزیه نمی شوند..
اشخاص بزرگ و با همت به کوه مانند، هر چه به ایشان نزدیک شوی عظمت و ابهت آنان بر تو معلوم شود و مردم پست و دون همانند سراب مانند که چون کمی به آنان نزدیک شوی به زودی پستی و ناچیزی خود را بر تو آشکار سازند.
تأثیر لایه ازنها بر محیط زیست
لایه ازن پدیده مفیدی است که زمین را در برابراشعههای مضر خورشید بخصوص اشعه ماوراء بنفش(UV)ساطع شده ازخورشید محافظت میکند.
طبق تحقیقات انجام شده پس از سال۱۹۷۰لایه ازن شروع به نازک شدن کرده است. بطوری که درسال۱۹۸۵سوراخ ایجاد شده درلایه ازن قابل مشاهده یودیکی از مهمترین عوامل تخریب لایه ازن استفا ده از گاز کلروفلوئور کربن(CFC)است. از عوامل دیگر میتوان به نقش گازهای گلخانه ای. بخارآب. لکههای خورشیدو پرواز هوا پیماهای بلند پرواز اشاره کرد با تخریب تدریجی لایه ازن کره زمین در معرض دریافت اشعه ما وراءبنفش خواهد بود.که در نتیجه آن ســـرطان پوست، بیماریهای چشمی وآب مروارید وتضعیف سیستم ایمنی بدن برروی انسانها، تاثیر بر اکو سیستم آبی وکاهش تعداد ماهیها، تاثیر بر روی حلقه زنجـــیره غذایی تاثیر بر اکوسیستم خشکی وکاهش بازده وکیفیت محصولات کشاورزی از جمله غلات میباشد. اگر تخریب لایه ازن ادامه یابد سلامتی تمام موجودات زنده به خطر میافتد. دراین مقاله عوامل تخریب لایه ازن وخسارات ناشی از تخریب لایه به طور مختصر بیان شده است. ودر انتها پیشنهاداتی برای جلوگیری ازتخریب لایه ازن ارایه شده است.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بیدرنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 8 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول و عکس