چکیده
حجاب به معناى پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم از احکام ضرورى دین اسلام است. در ادیان الهى دیگر از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایى وجود دارد. در سرزمینى که اسلام در آن ظهور کرد زنان با صورتى گشاده و گریبانى چاک در معابر آمد و شد مى کردند. برخى نویسندگان چنین اظهار نظر کرده اند که پوشش اسلامى نتیجه تعامل فرهنگى بین اعراب و ایرانیان و رومیان است و در نتیجه، اسلام نسبت به چگونگى حضور زن در برابر نامحرم قانونى خاص ندارد و آن چه امروز به صورت دستورى شرعى در آمده، مستندى شرعى ندارد. این مقاله به تحقیق درباره صحت و سقم این نظر مى پردازد.
مقدمه
صرف نظر از مباحثى چون ادله حجاب، محدوده حجاب اسلامى، فلسفه آن و مباحث دیگر، یکى از مباحث لازم در این باره، بررسى پیشینه این حکم است; به این معنا که آیا اسلام خود قانون و دستور خاصى براى پوشش زنان در برابر مردان نامحرم ارائه داده است یا نه، رسم موجود بین بانوان مسلمان ریشه اى دیرینه دارد؟ ضرورت طرح این بحث از آن جا ناشى مى شود که برخى مدعى شده اند: «ارتباط عرب با ایران از موجبات رواج حجاب در قلمرو اسلام شد» و معتقدند که «حجاب رایج میان مسلمانان عادتى است که از ایرانیان، پس از مسلمان شدنشان به سایر مسلمانان سرایت کرد». برخى دیگر نیز گفته اند: «حجاب از ملل غیر مسلمان روم و ایران به جهان اسلام وارد شده است». این مقاله در صدد کشف اثبات این مسئله است.
امام علی (ع) نقل است که: “گرد ماه وجودش حلقه زده بودیم، من بودم و دیگر یاران او، دوست داشتیم او بگوید و ما گوش کنیم ولی مثل بعضی وقت‌ها دیگر از ما پرسید: هر کسی چیزی گفت، ولی هیچ یک از ما پاسخ‌ها را نپسندید. با خود گفتم پاسخ را باید از فاطمه بشونم. نزد همسرم فاطمه آمدم. فاطمه جان! چدرت، رسول خدا، از ما سوالی پرسید کسی نتوانست پاسخ دهد.” چه چیزی را برای زن بهترین است؟” علی جان! “بهترین چیز برای زن آن است که مرد (نامحرمی) را نبیند ومرد (نامحرمی) نیز او را نبیند. “چون پاسخ فاطمه را به پیامبر گفت، پیامبر پاسخ اورا پذیرفت و از صمیم جان فرمود: پاسخ فاطمه صحیح است، او پاره تن من است!” منطق فاطمه این است، گوهری گرانبها و فرشته ای آسمانی است که هر چه پوشیده تر و محجوب تر باشد نزد خدا محبوبتر است و این با فطرت او کاملا سازگار است. منطق فاطمه این است که خود آرایی و خود نمایی زن نباید در برابر چشم نامحرم باشد، خداوند این پند را به زن داده است تا قلب شوهرش را فتح کند و چنان قلب او را پر کند که به زنهای دیگر هیچ اعتنا نکند و طمع وصال آنان را در سر نپروراند. کسانی که افسار شهوت و هوس را رها کرده اند و تن به لذت حیوانی داده و غرق در دنیا گشته اند. فرهنگ زندگی آنها چیز دیگری است: “خودآرایی، خودنما مو چشم و در یک کلمه آزادی حیوانی” آنان شخصیت زن را در اینها می‌دانند. از نگاه آنان زنی که با مدرن ترین آرایشها و زیباترین لباس‌ها خود می‌آراید و با دل رباترین شیوه‌ها در جامعه جلوه گری می‌کند و چشمانش به دنبال خواسته‌های نفسانی اش می‌چرخد، زنی با فرهنگ، امروزی، مترقی و خوشبخت است ولی واقعیت چیز دیگری است
“مهار حرص و هوس را اگر رها کردی مدام در هوس و دوام در دردی”
مفهوم لغوى حجاب
به گفته اهل لغت این واژه به صورت متعدى و به معناى در پرده قرار دادن به کار مى رود. ابن درید مى گوید: «حجبت الشىء… اذا سترته، و الحجاب: السِّتر…، احتجبت الشمس فى السحاب اذا تستترت فیه. حجاب، پوششى است که روى شىء را فرا مى گیرد و حجاب یعنى پرده…، زمانى که خورشید در ابر فرو مى رود عرب مى گوید: احتجبت الشمس فى السحاب». فیومى این واژه را چنین توضیح مى دهد:حجب فعلى متعدى است و به معناى مانع شدن به کار مى رود. به پرده، حجاب مى گویند، زیرا مانع از دیدن است، و به دربان، حاجب گفته مى شود، زیرا وى مانع از ورود افراد است. این واژه در اصل بر موانع جسمانى اطلاق مى گردد، ولى برخى مواقع به موانع معنوى نیز حجاب گفته مى شود. از گفتار اهل لغت مى توان نتیجه گرفت که در زبان عرب، حجاب به پوششى گفته مى شود که مانع از دیدن شیئى پوشانده شده مى شود.
شهید مطهرى نتیجه تحقیقات لغوى خود را درباره این واژه، چنین بیان مى کند
کلمه حجاب هم به معنى پوشیدن است و هم به معنى پرده و حاجب، بیشتر استعمالش به معنى پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش مى دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوشش حجاب نیست; آن پوشش حجاب نامیده مى شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. این واژه در قرآن و حدیث نیز با عنایت به همین معناى لغوى به کار رفته و معناى خاصى پیدا نکرده است.
تاریخچه حجاب
طلاع تاریخی ما آنگاه کامل است که بتوانیم درباره‌ی همه‌ی مللی که قبل از اسلام بوده اند اظهار نظر کنیم. قدر مسلم این است که قبل از اسلام در میان بعضی ملذ حجاب وجود داشته است. تا آنجا که در کتابهای مربوط وجود دارد در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالا در هند حجاب وجود داشته و از آنچه در قانون قانون اسلام آمده سخت تر است. اما در جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته است و به وسیله ای اسلام در عرب پیدا شده است. ویل دورانت در صحفه 30 جلد 12 “تاریخ تمدن” راجع به قوم قوم یهود و قانون تلمود می‌نویسد: “اگر زنی به نقض قانون یهود می‌پرداخت چنان که مثلا بی آنکه چیزی بر سر داشت میان مردم می‌رفت و یا در شارع عام نغ می‌رشت یا با هر سخنی از مردان درد دل می‌کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون در خانه اش تکلم می‌نمود همسایگانش می‌توانستند سخانا او را بشنود، در آن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.” علیهذا حجابی که در قوم یهود معمول بوده است از حجاب اسلامی بسی سخت تر و مشکل تر بوده است. در جلد اول تاریخ تمدن صحفه‌ی 552 راجع به ایرانیان قدیم می‌گوید: “در زمان زدشت زنار منزلتی عالی داشتند. با کمال آزادی خود را حفظ کردند ولی در مورد زنان دیگر، گوشه نشینی زمان حیض که بر ایشان واجب بوده رفته رفته امتداد پیدا کرد سراسر زندگی اجتماعی شان را فرا گرفت، و این امر خود مبنای پرده پوشی در میان مسلمانان به شمار می‌رود. زنان طبقات بالای اجتماع جرات آن را نداشته باشند ببینند. در نقش هایی که از ایران باستان بر جای مانده هیچ صورت زن دیده نمی شود ونامی از ایشان به نظر نمی رسد… “چنانچه ملاحظه می‌فرمایید حجاب سخت و شدیدی در ایران باستان حکم فرما بوده حتی پدران نسبت به زن نامحرم شمرده اند.
در جلد 11 صفحه‌ی 112 می‌گوید: “ارتباط عرب با امیران از مواجب رواج حجاب و لواط در قلمرو اسلام بوده. عربان از دلفریبی زن بیم داشتند و پیوسته دلباخته‌ی آن بودند و نفوذ طبیعی وی را با تردید معمول مردان درباره‌ی عفاف و فضلیت زن تلاقی میکردند عمر به قوم خود می‌گفت: با زنان مشورت کنند خلاف رای ایشان رفتار کنند ولی به قرن اول هجری مسلمانان زن را در حجاب نکرده بودند، مردان و زنان با یکدیگر ملاقات میکردند و در کوچه‌های پهلو به پهلوی هم می‌رفتند و در مسجد با هم نماز میکردند حجاب و خواجه داری در ایام ولیعهد دوم معمول شد. گوشه گیری زنان از آنجا پدید آمد که در ایام حیض و فاس بر مردان حرام بودند. “در صحفه‌ی 111 می‌گوید: “پیغمبر از پوشیدن جامعه‌ی گشاد نهی کرده بود، اما بعضی عربان این دستور را ندیده می‌گرفتند، هی طبقات زیور‌ها داشتند زنان پیکر خود را به نیم تنه و کمربند براق و جامعه‌ی گشاد ورنگارنگ می‌آراستند. موی خود را به زیبایی دسته میکردند یا به رف سر می‌ریختند، یا به دسته‌ها ببافته به پشت سر می‌آویختند و گاهی اوقات با رشته‌های سیاه ابریشم نمایش آنرا بیشتر میکردند. غالبا خود را به گل جواهر می‌آراستند. پس از سال 97 هجری چهره‌ی خویش را از زیر چشم به نقاب م پوشیدند. از آن پس این عادت هم چنان رواج بود.” ویل دورانت طوری 10 “تاریخ تمدن” صحفه‌ی 233 راجع به ایران باستان می‌گوید: “داشتن xxx بلامانع بود. این xxx مانند معشوقه‌های یونانی آزاد بودند که در میان مردم ظاهر ودر ضیافت مردان حاضر شوند، اما زنان قانونی معمولا در اندرون خانه نگهداری می‌شوند. این رسم دیرین ایرانی به اسلام منتقل شد.” ویل دورانت طوری سخن می‌گوید که گویی در زمان پیغمبر کوچکتری دستوری دباره‌ی پوشیدگی زن وجود نداشته است و پیغمبر فقط از پوشیدن جامعه فقط از پوشیدن جامه گشاد نهی کرده بود است و زنان مسلمان تا اواخر قرن دوم هجری با بی حجابی کامل رفت و آمد می‌کردنده اند و حال آن که قطعا چنین نیست. تاریخ قطعی بر خلاف آن شهامت می‌هند.
بدون شک زن جاهلیت همچنان بوده که ویل دورانت توصیف می‌کند ولی اسلام در این جهت تحولی به وجود آورد. عایشه همواره زنان انصار را این چنان ستایش می‌کرد: “مرحبا به زنان انصار، همینکه آیات سوره‌ی نور نازل شد یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیاید. سر خود را با روسری‌های مشکی می‌پوشیده ند. گویی کلاغ روی سرشان نشسته است”.
در سخن ابو داوود جلد 2 صحفه 382 همین مطلب را از ام سلمه نقل می‌کند با این تفاوت که ام سلمه می‌گوید: “پس از آنکه آیه‌ی سوره‌ی احزاب نازل شد زنان انصار چنین کردند.”
“جواهر لعل نهرو” نخست وزیر فقید هند معتقد است که حجاب از ملل غیر مسلمان: روم و ایران، به جهان اسلام وارد شد. در کتاب “نگاهی به تاریخ جهان” جلد اول صحفه 328 ضمن ستایش از تمدن همین مطلب را از ام سلمه نقل می‌کند با این تفاوت که ام سلمه می‌گوید: “نگاهی به تاریخ جهان” جلد اول صحفه 328 ضمن ستایش از تمدن همین ملب را از ام سلمه نقل می‌کند با این تفاوت که ام سلمه می‌گوید “پس از آنکه آیه 6 سوره احزاب نازل شد ف زنان انصار چنین کردند. “
“جواهر لعل نهرو” نخست وزیر هند نیز معتقد است که حجاب از ملل غیر مسلمان: روم و ایران، به جهان اسلام وارد شد. در کتاب “نگاهی به تاریخ جهان” جلد اول صحفه 328 ستایش از تمدن اسلامی به تغییراتی که بعدها پیدا شد اشاره می‌کند واز آن جمله می‌گوید “یک تغییر بزرگ و تاسف وار نیز تدریجا روی نمود آن در وضع زنان بود. در میان زنان عرب رسم حجاب و پرده وجود نداشت. زنان عرب جدا از مردان و پنهان از ایشان زندگی نمی کردند بلکه در اماکن عمومی حضور می‌یافتند، به مسجد‌ها و مجالس وعظ و خطابه می‌رفتند و حتی خودشان به وعظ و خطابه می‌پرداختند. اما عربها نیز بر اثر موفقیت‌ها تدریجا بیش از پیش رسمی را که دو امپراتوری مجاورشان یعنی امپراتوری روم شرقی و امپراتوری ایران وجود داشت اقتباس کردند. عربها امپراتور را شکست دادند و به امپراتوری ایران پایان بخشیددند. به قراری که نقل شده است بر اثر نفوذ امپراتوری قسطنطنیه و ایران بود که رسم جدایی زنان از مردان و پس هم نشینی ایشان در میان عربها رواج پیدا کرد.
تدریجا سیستم “حرم” آغاز گردید و مردها و زنها از هم جدا گشتند. سخن درستی نیست. فقط بعدها براثر معاشرت اعراب مسلمانان غیر عرب، حجاب از آنچه در زمان رسول اکرم وجود داشت شدیدتر شد به اینکه اسلام اساسا به پوشش زن هیچ عنایتی نداشته است. از سخنان نهرو بر می‌آید که رومیان نیز حجاب داشته اند و رسم حرم سراداری نیز از روم و ایران به دربار خلفای اسلامی راه یافت. این نکته را دیگران نیز تایید می‌کنند. در هند نیز حجاب سخت و شدیدی حکم فرما بوده است. ولی درست روشن نیست که قبل از نفوذ اسلام در هند وجود داشته است و بعدها پس از نفوذ اسلام در هند رواج یافته است و هندوان غیر مسلمان تحت تاثیر مسلمانان و مخصوصا مسلمانان ایرانی حجاب زن را پذیرفته اند. آنچه مسلم است این است که حجاب هندی نیز نطیر حجاب ایران باستان سخت وشدید بوده است. از گفتار ویل دورانت در جلد دوم تاریخ تمدن بر می‌آید که حجاب هندی به وسیله‌ی ایرانیان مسلمان در هند رواج یافته است. نهرو پس از سخنانی که از او نقل کردیم می‌گوید: “متاسفانه این رسم ناپسند است کم کم یکی از خصوصایت جامعه‌ی اسلامی و هند نیز وقتی نیز وقتی مسلمانان به این جا آمدند آن را آموختند.” به عقیده نهرو حجاب به واسطه مسلمانان به هند آمده است.
ولی اگر تمایل به ریاضت و ترک لذت را یکی از غلل پدید آمدن حجاب بدانیم باید قبول کنیم که هند از قدیم ترین ایام حجاب را پذیرفته است. زیرا هند از مرا قدیم ریاضت و پلیمر شمردن لذات مادی بوده است.
علت پیدایش حجاب
علت پیدایش حجاب چیست؟ چه طور شد که در میان همه یا بعضی از ملل باستانی پدید آمده است؟ اسلام که دینی است که در همه‌ی دستورهای خویش فلسفه و منظوری دارد چرا و روی چه مصلحتی حجاب را تایید و یا تاسیس کرد؟
مخالفان حجاب سعی کرده اند جریانات ظالمانه ای را به عنوان علت پیدا شدن حجاب ذکر کنند، و در این جهت میان حجاب اسلامی و غیر اسلامی فرق نمی گذارند، چنین وانمود می‌کنند که حجاب اسلامی نیز از…….
لطفا برای خواندن ادامه این مقاله فایل‌های word و pdf را دانلود نمائید.
با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بی‌درنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.
تعداد صفحات: 22 صفحه | حجم فایل: کمتر از 1 مگابایت | فونت استفاده شده: B Zar | به همراه صفحه اول و عکس
