آشنایی با آئین زرتشت

2 ژانویه 2016

امتیاز 0 از 0 نفر

الف: زمینه

دوره نخست؛ «زرتشت» در سال 660 ق. م ناگهان قیام می‌کند و به دلایلی قیامش انتظار می‌رود. یکی به این دلیل که «نظام تمدن» و «مالکیت»، دردها و نیازها تازه‌ای به جان بشریت می‌ریزد و بعد مصلحین را به درمان کردن می‌انگیزد.

… زرتشت در آن دوره، پاسخی بود به دردها و نیازها تازه ایرانی. آریائیان در ابتدای ورودشان به هند و ایران با همه دوگانگی خاک و امکانات خاک و آب و هوا، مذاهبی یگانه داشتند … آریائیان هند در زندگی قبایلی ماندند و آریائیان ایران وارد زندگی کشاورزی شدند و با دگرگونی شرایط زندگی، بینش، نظام اجتماعی و احساس و اخلاق اجتماعی، دیگر مذهب میترائیسم و مذاهب ابتدائی پیش از زرتشت (که از قبایل وحشی آریائی و روزگار اشتراک تفکر و زندگی ایرانی و هندی مانده بود)، نمی‌توانست جوابگوی نیازهای تازه ایرانی باشد و مذهبی می‌بایست که با شرایط جدید، تناسب اجتماعی و اقتصادی و اخلاقی داشته باشد و بتواند وضع موجود را توجیه کند … در اینجا است که زرتشت برمی خیزد و مذهبی را اعلام می‌کند که برای ارتباط با خدایش نه به سحر و جادو نیازی دارد و نه به «قربانی» و «مغان».

جادو را باطل و قربانی را نفی می‌کند و بزرگترین مبارزه را علیه کارپانها (مغانروحانیون) می‌آغازد؛ و از همه مهتر اینکه تمامی بتها را، مجسمه رب النوع‌های مختلفیکه ساختن شان یکی از کارهای مذاهب قدیم بود، فرو می‌شکند و از معابد بیرون می‌ریزد (گر چه باز خود موبدان (= روحانیت زرتشت) با توجیهاتی تازه، دوباره بازشان میگردانند) و با رفرم دین بدوی مذهبی بوجود می‌آورد که بشدت فلاحتی و کشاورزیاست و توجیه کننده زندگی جدید ایران.»(354)

ب: اصول تعالیم؛
«در مذهب زرتشت گاو بسیار محترم است، آن چنان که‌یکی از خدایان بزرگ «و هومن» اصلا خدای گاو است (و نام خود زرتشت هم «زوراستر» یا «زرتشتر»، یعنی دارنده شتران زرد، نشان این است که وابسته به دوره قبایلی است) اما برخلاف هند، گاو در ایران فقط محترم است، نه مورد پرستش و تقدس و به جای گاو، کاریز و قنات و اب، تقدس پیدا می‌کند که در دوره دامداری گاو مظهر دام و زندگی اقتصادی دامدار و در دوره کشاورزی آب مظهر دام و زندگی اقتصادی کشاورز است که ارزش دارد. این است که در مذهب زرتشت، آب جانشین گاو می‌شود و مورد پرتش و تقدیس قرار می‌گیرد.

بزرگترین خدمت زرتشت (از نظر بینش مذهبی) این است که بیش از همه مذاهب غیر توحیدی مذهب را و پرستش را (که اساس مذاهب است) به توحید نزدیک می‌کند.»(355)

1 خدای زرتشت؛ «در مورد «یگانه بودن» یا «دوگانه بودن» خدای زرتشت دو نظر است: یکی نظریه کلاسیک است که زرتشتیهای عادی نه آنهایی که توجیه کنندگان مطالب اند نیز قبولش دارند. از این نظرگاه، مذهب زرتشت، مذهب دوگانه پرستی است، مذهب «اهورا» و «اهریمن»، مذهب «انگرمئی نو» و «سپنتامئی نو» و دو ذات «خیر» و «شر». هر که و هر چه بد باشد، جزء «انگرئی نو» است و اگر خوب (باشد، جزء) «سپنتامئی نو» و این هر دو ذات (انگرمئی نو و سپنتامئی نو) همواره در نبردند. پس اعتقاد مذهب زرتشت به «دوگانگی ذات» در جهان است. نظر دوم از آن مورخین و نویسندگان جدید است که در کار تجلیل و احیاء مذهب زرتشت‌اند. اینها که می‌بینند ذهن امروز جهان، توحید را می‌شناسد و می‌ستاید و می‌پرستد و حتی غیر مذهبی‌ها نیز با مقایسه مذاهب، اعتراف می‌کنند که: «توحید عالی‌ترین شکل تکامل یافته بینش مذهبی است» (که مسلم است و غیر قابل تردید) می‌کوشند تا از مذاهب مورد توجهشان چهره‌ای توحیدی بسازند …»(356)

2 «اهورا مزدا» و خلق جهان؛ «اهورا مزدا را زرتشت خدای ازلی و ابدی خردمند و بصیر و قادر و علیم می‌داند که چون خواست جهان را بیافریند، ابتدا روحی جاوید و مطلق ساخت به نام «و هومن» یعنی: منش، ذهن، فکر و اندیشه نیک و بعد و هومن تمام پدیده‌های عالم را آفرید.»(357)

3 «انگرمئی نو» و «سپنتامئی نو»؛ «در اعتقاد زرتشت، دو نظام یزدانی، به نامذات بد (انگرمئی نو) و ذات خوب (= سپنتامئی نو) در جهان وجود دارد که «انگر» شراست و «سپنتا» خیر مقدس و «مئی نو» به معنای «من»، «منش»، «مانتالیته»(این‌ها همه‌یک کلمه‌اند و به معنای فکر و اندیشه و خرد و حکمت) که «انگرمنش» و «سپنتامنش» (ذاب بد و ذات خوب) همواره در جنگند و هر یک دستیاران و فرشتگانیدارند»(358).

4 یاران «سپنتامئی نو»؛ «شش فرشته‌یا یزدان مقرب، یاران «ذاب خوب» جهانند که با «سپنتامئی نو» جهان خیر را اداره می‌کنند و با «انگرمئی نو» ودستیارانش می‌جنگند. این شش آمساسیند روح جاوید و ازلی و ابدی عبارتند از:

1 بهمن؛ «به» به معنای خوب و خیر و «من» به معنای منش، یعنی فرشته‌ای با منش خیر. 2 اردیبهشت؛ فرشته راستی و عدالت. 3 شهریور فرشته قدرت (به اصطلاح خودشان)؛ یزدان قدرت. 4 خرتات؛ برخورداری و کامیابی و موفقیت و عافیت. 5 اسپندارمد؛ «سپند» به معنای مقدس است، آنچنان که‌یکی از صفات زرتشت هم «سپند من» است؛ یعنی دارای منش سپند (مقدس). اسپندارمد همان «اسفند» است و یزدان برکت و عشق و محبت. 6 مرداد یا امرتات؛ یزدان خلود و جاودانگی. این شش «امشاسپند» در تحت رهبری «سپنتامئی نو» گروه هفت نفره‌ای را تشکیل می‌دهند که مجری اراده «اهورامزدا» یند در مبارزه با شر و یاری انسان‌هایی که راه «اهورامزدا» را می‌پیمایند.

در برابر اینها، شش فرشته شر (اگر بشود، ملک عذاب) همراه انگرمئی نو گروه هفت نفری روح خبیث را تشکیل می‌دهند. «سپنتامئی نو» و «انگرمئی نو» و یاران شان در دو سوی هستی صفوف «خیر و شر» را آراسته اند و «انسان» در این میانه، مخیر است که هر صفی را که بخواهد، اختیار کند. البته بغیر از اینها باز فرشتگان دیگری هستند … این، مجموعه نظام اعتقادی متافیزیک مذهب زرتشت است که جهان بینی زرتشتی را نیز نشان می‌دهد.»(359)

ج. زرتشت موبدان؛
«تاکنون، هر چه رفت، در تعریف و شناخت زرتشت اولیه بود و پس از این می‌کوشم که زرتشتی را که موبدان ساختند ومذهبی که به دفاع موبدان و منافع آنها گمارده شد، تصویر نمایم، چه در این صورت است که مقایسه و نتیجه گیری ممکن می‌شود:

در ابتدا مذهب زرتشت مبتنی بر خصوصیت زندگی کشاورزی است: «هر کس قناتی حفر کند به بهشت می‌رود» …

تقدس آب، تقدس گاو، تقدس قنات و تقدس سبزه و درخت، نشان دهنده این واقعیت است که مذهب زرتشتی بر خلاف میترائیسم که مذهب دوره دامداری است، کاراکتری کاملا کشاورزی دارد … مذهب زرتشت نیز دوگانه است؛ یکی مذهبی است که زرتشت آورده است و دیگری مذهبی که جانشینان زرتشت (حکام و موبدان) ساخته‌اند …»(360)

منابع؛ «… «زراتستریسم» یا مذهب زرتشت، مجموعه اسنادی است که می‌تواند محقق را به چهره واقعی زرتشت نزدیک کند و «زراستریسم» مجموعه کتاب «اوستا»، «دینکرد» و کتب دیگر زرتشتی است که در طور تاریخ پیش و پس از اسلام، در قرنهای پنج و شش تا قرن نهم، بدست «موبدان» نوشته شده است …»(361)

تحریف مذهب زرتشت؛
1 اصالت طبقات؛ «… زرتشت همه خدایان را بیرون رانده بود و از یک خدا و یک «اهورامزدا» گفته بود که‌یگانه است؛ و خدای فقیر و غنی، موبد و غیر موبد (همه و همه) فقط یک خداوند است: «اهورامزدا»؛ اما «موبدان «خدای یگانه زرتشت را تجلی تثلیثی دادند و گفتند که: زرتشت خود فرموده که «آتش»، رمز و اشاره‌ای از جهان ملکوتی اهورایی است و باید «آتش» را تقدیس کرد و احترام گذاشت. آنگاه موبدان، آتش (رمز و اشاره اهورائی) را به سه قسمت کردند و سه آتش ساختند: یکی در استخر (فارس) که آتش روحانیان و موبدان بود و یکی در آذربایجان که آتش شاهزادگان و جنگجویان و سومین آتش «ریوند» که آتش دهقانان و کشاورزان بود؛ بنابراین، «موبدان»، توحید زرتشت را به صورت یک زیربنای «شرک» در آوردند و این دیگر مهارت شگفت انگیزی است …»(362)

2 اصالت روحانیت؛ «مقام موبدی موروثی بود. موبدزاده، چه بد و چه خوب، جانشین پدر می‌شد. فقط کافی بود که مقداری قوانین و حرکات و رسومی را بیاموزد. برای موبد شدن و به جامه روحانیت زرتشتی در آمدن، علم شناخت دین لازم نیست، فقط باید مراسم پیچیده نذر و قربانی و تشریفات عمومی را دانست و ادعیه‌ای را حفظ داشت، همین … در دین زرتشت، هر طبقه‌ای خدای خاص خویش دارد و روحانیون خدای روحانی …»(363)

3 شرک، تعدد خدایان؛ «در مذهب زرتشتی، غیر از امشاسپندان خدایان دیگری نیز وجود دارند:

1 سروش؛ مظهر اطاعت و تقوی و عبودیت انسان است و مظهر روحانیونی که تبلیغ کنندگان اطاعت و عبادت خدایند در زمین.

2 فره ایزدی روح مقدسی است که برکت و تقدس ایجاد می‌کند و وارد هر روح و جانی که بشود، توفیق پیدا می‌کند و به عافیت و سلامت یا به سلطنت و مقام و قدرت می‌رسد و در دنیا و آخرت، نجات می‌یابد. با نیایش و پرستش «اهورا مزدا» می‌توان «فره ایزدی «یافت و «فره ایزدی» اگر وارد روحی بشود، صاحب آن روح «سعید» می‌شود و اگر نه «شقی» می‌ماند.

3 منتر؛ این همان کلمه‌ای است که هنوز هم هست. می‌گوییم: «منترش کرده اند» یا «منتر شده است». «منتر» عبارت بوده است از کلمات مقدس و اوراد و دعاهایی که می‌بایست با زبان و دهان و لباس و دست و پا و … پاک، خوانده می‌شد، یا بعضی از حالات و مراسم خاص مذهبی و روحانی بود که می‌بایست بوسیله موبد رسمی با قرائت و آهنگ خاص القاء و بیان می‌شد …»(364)

آنچه نقل گردید، بیان جامعه شناختی مذهب زرتشت بود که توسط برجسته‌ترین محقق و متخصص در تاریخ ادیان و مذاهب شرقی مطرح گردیده است. این ترسیم، محققانه‌ترین و منصفانه‌ترین قضاوتی است که پیرامون مذهب زرتشت بعمل آمد است؛ و اینک معمول به نقل مطالب تاریخی پیرامون دین زرتشت و شخص او می‌پردازیم.

…

قسمت‌هایی از این مقاله حذف شده و نسخه کامل آن فقط در فایل‌های word و Pdf موجود هستند.
لطفا برای دریافت نسخه کامل این مقاله فایل‌های word و pdf را دانلود نمائید.

با خرید این محصول فایل word و PDF مربوط به این مقاله را دریافت خواهید کرد.
لینک دانلود بی‌درنگ پس از پرداخت نمایش داده شده و فایل فشرده‌ مربوط به این مقاله آماده دانلود خواهد بود.